KOOPERATİFLER KANUNU
Kanun Numarası : 1163 R.G. Tarihi : 10.5.1969
Kabul Tarihi : 24.4.1969 R.G. Sayısı : 13195
KOOPERATİF VE KURULUŞU
A. TARİF (5146 s. Kanunun 1’nci maddesi ile değişik)
Madde 1 - Tüzel kişiliği haiz olmak
üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve
geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım,
dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel
kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara
kooperatif denir.
B. KURULUŞ, MUTEBERLİK
ŞARTLARI, İSİM KULLANMA YETKİSİ
Madde 2 - Bir kooperatif en az 7 ortak
tarafından imzalanacak ana sözleşme ile kurulur. Ana sözleşmedeki imzaların
noterce onaylanması gerekir.
Yapı kooperatifleri ile konusuna taşınmaz mal temliki dahil
bulunan diğer kooperatiflerin anasözleşmelerinde ortaklara taşınmaz mal temlik
edilebileceği hakkındaki taahhütler başka bir resmî şekil aranmaksızın
muteberdir.
Sermaye miktarı sınırlandırılarak kooperatif kurulamaz.
Kooperatif adını ancak bu kanuna göre kurulmuş teşekküller kullanabilir.
Kooperatifler ve üst kuruluşlarının unvanlarında, kamu
kurum ve kuruluşlarının isimlerine yer verilemez. (3476 s. kanunun 1’inci
maddesi ile ek)∗
C. İZİN VERME, TESCİL VE İLAN
Madde 3 - Ana sözleşme, Ticaret
Bakanlığına verilir. Bakanlığın kuruluşa izin vermesi halinde, kooperatif
merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilân olunur. Tescil ve ilan
olunacak hususlar şunlardır:
1. Ana sözleşme tarihi,
2. Kooperatifin amacı, konusu ve varsa süresi,
3. Kooperatifin unvanı ve merkezi,
4. Kooperatifin sermayesi ve bunun nakdi kısmına karşılık
olarak ödenen en az miktar ve her ortaklık payının değeri.
5. Ortaklık payı belgelerinin ada yazılı olduğu.
6. Ayni sermaye ve devralınan akçalı kıymetlerle
işletmelerin neden ibaret oldukları ve bunlara biçilen değerler,
7. Kooperatifin ne suretle temsil olunacağı ve denetleneceği,
8. Yönetim Kurulu üyeleriyle kooperatifi temsile yetkili
kimselerin ad ve soyadları,
9. Kooperatifin yapacağı ilanların şekli ve anasözleşmede de bu
hususta bir hüküm varsa yönetim kurulu kararlarının pay sahiplerine ne suretle
bildirileceği,
l0. Kooperatifin şubeleri: Kooperatifler, lüzum gördükleri
takdirde memleket içinde ve dışında şubeler açabilirler. Şubeler, merkezin
sicil kaydına atıf yapılmak suretiyle bulundukları yer ticaret siciline tescil
olunurlar.
Ticaret Bakanlığı, ana sözleşmelerin, kanunun ihtiyari
hükümlerinden ayrıldığını ileri sürerek kooperatifin kuruluşuna izin vermekten
kaçınamaz.
Anasözleşmenin değişiklikleri de kuruluştaki usullere bağlıdır.
D. ANASÖZLEŞMEYE
KONACAK HÜKÜMLER
I. Mecburi hükümler
Madde 4 - Kooperatif anasözleşmesinde
aşağıdaki hususlara ait hükümlerin yer alması gerektir.
1. Kooperatifin adı ve merkezi,
2. Kooperatifin amacı ve çalışma konuları,
3. Ortaklık sıfatını kazandıran ve kaybettiren hal ve
şartlar,
4. Ortakların pay tutarı ve kooperatif sermayesinin
ödenme şekli, nakdi sermayenin en az l/4 nün peşin
ödenmesi,
5. Ortakların ayni sermaye koyup koymıyacakları,
6. Kooperatiflerin yükümlerinden dolayı ortakların
sorumluluk durumu ve derecesi,
7. Kooperatifin yönetici ve denetleyici organlarının
görev ve yetki ve sorumlulukları ve seçim tarzları,
8. Kooperatifin temsiline ait hükümler,
9. Yıllık gelir gider farklarının, hesaplama ve kullanma
şekilleri,
10. Kurucuların adı, soyadı iş ve konut adresleri.
II. İhtiyari hükümler
Madde 5 - Anasözleşme ayrıca aşağıdaki hususları da kapsıyabilir.
1. Genel kurulun toplantısı, kararların alınması, oyların
kullanılması hakkındaki hükümler;
2. Kooperatifin çalışma şekline dair esaslar;
3. Kooperatifin birliklerle olan münasebetleri;
4. Kooperatifin diğer bir kooperatifle birleşmesine ait
hükümler;
5. Kooperatifin süresi.
III. Yorumlayıcı hükümler
MADDE 6 - 5 inci maddenin l ve 2 nci bentlerinde yazılı hususlar
hakkında anasözleşmede hüküm olmadığı takdirde aşağıdaki hükümler uygulanır.
1. Genel kurul, kooperatifi temsile yetkililer tarafından
imzalanan taahhütlü mektuplarla veya mahalli gazete ile köylerde ise yazılı
olarak imza karşılığı toplantıya çağırılır.
2. Kooperatifin faaliyeti: Kooperatifin amacı ve çalışma
konusuyla sınırlıdır.
E. TÜZEL KİŞİLİĞİN KAZANILMASI VE
SORUMLULUK
Madde 7 - Kooperatif ticaret siciline
tescil ile tüzel kişilik kazanır. Tescilden önce kooperatif namına işlem
yapanlar bunlardan şahsan ve zincirleme olarak sorumludur.
İKİNCİ BÖLÜM
A. ORTAKLIĞA GİRME ŞARTLARI VE EK ÖDEMELER
I. Ortaklığa girme şartları ve ortak sayısı (3476 s.
kanunun 2’nci maddesi ile değişik)
Madde 8 - Kooperatif ortaklığına girmek
için gerçek kişilerin medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olmaları
gerekir. Ortak olmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler, kooperatif anasözleşmesi
hükümlerini bütün hak ve ödevleriyle birlikte kabul ettiklerini belirten bir
yazı ile kooperatif yönetim kuruluna başvururlar. Kooperatif, ortaklarına kendi
varlığı dışında şahsi bir sorumluluk veya ek ödemeler yüklüyor ise ortak olmak
isteği, bu yükümlerin yazılı olarak kabul edilmesi halinde değer taşır.
Yönetim kurulu; ortaklar ile ortak olmak için müracaat edenlerin
ana sözleşmede gösterilen ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadıklarını
araştırmak zorundadır.*
Yapı kooperatiflerinde konut, işyeri ve ortak sayısı genel kurulca
belirlenir. Yönetim Kurulu, genel kurulca kararlaştırılan sayının üzerinde
ortak kaydedemez.**
II. Tüzel kişilerin ortaklığı (5146 s. Kanunun 2’nci
maddesi ile değişik)
Madde 9 – Kamu ve özel hukuk tüzel
kişileri amaçları bakımından ilgilendikleri kooperatiflerin kuruluşlarına
yardımcı olabilir, önderlik edebilir ve ortak olabilirler.
B. ORTAKLIĞIN SONA ERMESİ
I. Ortaklıktan çıkma serbestisi –
tazminat
Madde 10 – Her ortağın kooperatiften çıkma hakkı vardır. Çıkma
keyfiyetinin kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürmesi halinde ayrılmak
isteyen ortağın, muhik bir tazminat ödemesine dair hüküm anasözleşmeye
konulabilir.
II. Ortaklıktan çıkmanın
sınırlandırılması
Madde 11 - Kooperatiften çıkma hakkının kullanılması, anasözleşme
ile en çok 5 yıl için sınırlandırılabilir.
Haklı ve önemli sebeplerle bu süreden evvel çıkabileceği
hususunda Anasözleşmeye hüküm konulabilir.
Bir ortağın hiç bir suretle kooperatiften çıkamıyacağına
dair bağlamalar hükümsüzdür.
III. Bildirme süresi ve çıkma
zamanı
Madde 12 - Çıkış, ancak bir hesap senesi sonu için ve en az 6 ay
önceden haber verilerek yapılır.Anasözleşmede daha kısa bir süre belirtilip
hesap senesi içinde çıkışa müsaade edilebilir.
IV. Ortaklıktan çıkmayı kabulden
kaçınma
Madde 13 - Yönetim kurulu, anasözleşmeye uygun olarak yapılacak
isteğe rağmen, bir ortağın kooperatiften istifasını kabulden kaçınacak olursa,
ortak çıkma dileğini noter aracılığı ile kooperatife bildirir.Bildiri
tarihinden itibaren çıkma gerçekleşir.
V. Ortağın ölümü ve ortaklığın
devri
Madde l4 - Ortağın ölümü ile ortaklık sıfatı sona erer.
Anasözleşmede gösterilecek şartlarla ölen ortağın
mirasçılarının kooperatifte ortak olarak kalmaları sağlanabilir.
Ortaklık devredilebilir. Yönetim kurulu, ortaklığı
devralan kişinin ortaklık niteliklerini taşıması halinde, bu kişiyi ortaklığa
kabul eder. (3476 s. kanunun 3 üncü maddesi ile değişik).
VI. Görev veya hizmetin bitmesi,
taşınmaz mal veya işletme karşılığı ortaklık
Madde 15 - Ortaklık sıfatı bir görev veya hizmetin yerine getirilmesine
bağlı ise, bu görev veya hizmetin sona ermesi ile ortaklık sıfatı kalkar. Bu
halde Anasözleşmeye hüküm konulmak suretiyle ortaklığın devamı sağlanabilir.
Ortaklık sıfatının kazanılması, Anasözleşme ile bir
taşınmaz malın mülkiyetine bağlı hakların kullanılmasına veya bir teşebbüsün
işletilmesine bağlanabilir. Bu gibi hallerde taşınmaz malın mülkiyetininveya
işletmenin üçüncü şahıslara devir veya temliki ile ortaklık sıfatının bir hak
olarak yeni malike veya işletmeyi alana geçebileceğini anasözleşme hüküm altına
alabilir. Taşınmaz mala ait bu şekil iktisabın üçüncü şahıslara karşı muteber
olması tapu siciline bu yolda meşruhat verilmesine bağlıdır.
C. ORTAKLIKTAN ÇIKARILMA ESASLARI
VE İTİRAZ
Madde 16 - Kooperatif ortaklığından
çıkarılmayı gerektiren sebepler anasözleşmede açıkça gösterilir. Ortaklar
anasözleşmede açıkça gösterilmeyen sebeplerle ortaklıktan çıkarılamazlar. (3476
s. kanunun 4’üncü maddesi ile değişik)*
Ortaklıktan çıkarılmaya yönetim kurulunun teklifi ile
genel kurulca karar verilir. Anasözleşme, çıkarılanın genel kurula başvurma
hakkı saklı kalmak üzere, bu hususta yönetim kurulunu da yetkili kılabilir.
Çıkarılma kararı gerekçeli olarak tutanağa geçirileceği
gibi, ortaklar defterine de yazılır. Kararın onaylı örneği, çıkarılan ortağa
tebliğ edilmek üzere, on gün içinde notere tevdi edilir. Bu ortak tebliğ
tarihinden itibaren üç ay içinde itiraz davası açabilir. Tebliğ edilen karar,
yönetim kurulunca verilmiş ise, ortak, üç aylık
süre içinde genel kurula da itiraz edebilir. Bu itiraz,
ilk toplanacak genel kurula sunulmak üzere, yönetim kuruluna noter aracılığı
ile tebliğ ettirilecek bir yazı ile yapılır. Genel kurula itiraz edildiği
takdirde, yönetim
kurulunun çıkarma kararı aleyhine itiraz davası açılamaz.
İtiraz üzerine genel kurulca verilecek karara karşı
itiraz davası hakkı saklıdır.
Üç aylık süre içinde, genel kurula veya mahkemeye
başvurmak suretiyle itiraz edilmeyen çıkarılma kararları kesinleşir.
Haklarındaki çıkarma kararı
kesinleşmeyen ortakların yerine yeni ortak alınamaz. Bu kişilerin ortaklık hak
ve yükümlülükleri, çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar devam eder. (3476 sayılı kanunun 4’üncü
maddesi ile ek) *
D. KOOPERATİFTEN ÇIKAN VEYA
ÇIKARILAN ORTAKLARLA HESAPLAŞMA SÜRESİ VE YÜKÜMLÜLÜK
Madde 17 - Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortakların
kendilerinin yahut mirasçılarının kooperatif varlığı üzerinde hakları olup
olmadığı ve bu hakların nelerden ibaret bulunduğu anasözleşmede gösterilir. Bu
haklar, yedek akçeler hariç olmak üzere, ortağın ayrıldığı yıl bilançosuna göre
hesaplanır.
Kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürecek
nitelikteki iade ve ödemeler, anasözleşmede daha kısa bir süre tespit edilmiş
olsa bile genel kurulca üç yılı aşmamak üzere geciktirilebilir. Bu durumda
kooperatifin muhik bir tazminat isteme hakkı saklıdır. Çıkan veya çıkarılan
ortaklar ile mirasçılarının alacak ve hakları bunları isteyebilecekleri günden
başlayarak beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
Çıkan veya çıkarılan ortağın sermaye veya mevduatından
kısmen veya tamamen yoksun kalacağı hakkındaki şartlar hükümsüzdür.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ORTAKLARIN HAK VE ÖDEVLERİ
A. ORTAKLIK SENEDİ
Madde 18 - Her ortağın üyelik haklarının ada yazılı ortaklık senedi
ile temsil olunması şarttır. Bu senede kooperatifin unvanı, sabinin adı ve
soyadı, iş ve konut adresi, kooperatife girdiği ve çıktığı tarihler yazılır. Bu
hususlar, senet sahibi ile kooperatifi temsile yetkili olan kimseler tarafından
imzalanır. Ortağın yatırdığı veya çektiği paralar tarih sırasiyle kaydedilir.
Bu kayıtlar kooperatifin ödediği paralara ait ise ortak imza eder. İmzalı ortak
senedi makbuz hükmündedir. Mezkûr senet anasözleşmeyi ihtiva etmek şartiyle
ortaklık cüzdanı şeklinde de düzenlenebilir. Ortaklık senetleri kıymetli evrak
niteliğinde olmayıp sadece
beyyine vesikası hükmündedir.
B. ORTAKLIK PAYLARI, ŞAHSİ
ALACAKLILAR
Madde 19 - Kooperatife giren her şahıstan en az bir ortaklık payı
alınması gerekir. Anasözleşme, en yüksek had tespit ederek bir ortak tarafından
bu had dahilinde birden fazla pay alınmasına cevaz verebilir.
Bir ortaklık payının değeri
100.-Türk Lirasıdır. Kooperatife giren ortaklar en çok 5000 pay taahhüt
edebilirler. Kooperatifler üst kuruluşuna iştirak edenler ise en az 50 pay
taahhüt ederler.
Ortaklık payının değeri Bakanlar
Kurulu kararı ile artırılabilir.* **(4363 sayılı kanunun 1 inci maddesi ile
değişik)
Bir kaç pay bir ortaklık senedinde
gösterilebilir. Senetle temsil edilmeyen paylar 100.-Türk Lirası ile itibar olunur. (3476 sayılı
kanunun 5 inci maddesi ile değişik).
Her kooperatifin iştigal mevzuuna göre kredi talepleri
bankalarca, müesseselerce veya şirketlerce öncelikle karşılanır.
Tarımsal amaçlı kooperatiflerin
yatırım faaliyetleri, ilgili bakanlıkça düzenlenen yönetmelik esasları
dahilinde, bütçeden ayrılacak ödenekler yoluyla verilecek düşük faizli
kredilerle desteklenir. (3476 s. kanunun 5 inci maddesi ile değişik).
Bir ortağın şahsi alacaklıları, ancak ortağa ait faiz ve
gelir-gider farklarından hissesine düşen miktarı ve kooperatifin dağılmasında ona ödenecek
payı haczettirebilirler.
C. AYNİ SERMAYE
Madde 20 - Ayn nevinden sermaye konması veya kooperatifin mevcut bir
işletmeyi veya aynları
devralması anasözleşme ile kabul edilebilir
1. Değer biçme, bilirkişi
Madde 21 - Anasözleşmede aynların değeri tespit edilmemiş ise, bu
tespit kurucular tarafından toplantıya
çağrılacak ilk genel kurulda ortak adedinin 2/3 ünü temsil eden ortakların
çoğunluğu ile seçilecek bilirkişi tarafından yapılır.
Kuruluştan sonra girecek ortakların ayn nevinden sermaye
koymaları halinde bu çağrı yönetim kurulu tarafından yapılır.
Ortakların, 2/3 ünün birleşmesi mümkün olmıyan hallerde
bilirkişinin seçimi sulh hukuk
mahkemesinden istenir.
Seçilen bilirkişi veya bilirkişiler tarafından verilen
rapora karşı tebliğ tarihinden itibaren bir hafta içinde mahalli sulh hukuk
mahkemesine itiraz edebilirler. Mahkemenin vereceği karar kesindir.
2. Karar nisabı, raporların kabulü
Madde 22 - 21 inci madde gereğince atanan bilirkişi, gereken
raporları düzenleyip verdikten sonra yapılacak genel kurul toplantısında, konu
görüşülür. Çağrı mektuplarına bilirkişi raporunun bir örneği eklenir.
Ortak sayısının en az yarısının asaleten ve temsilen
toplantıda bulunması şartiyle bilirkişi raporları okunup incelendikten ve
gereğinde ayn nevinden sermaye koyan kimselerin ve devralınacak işletmenin veya
aynların sahibinin açıklamaları dinlendikten sonra değerlerinin aynen kabul
veya reddine, yahut ilgililerin muvafakatiyle değerlendirilmesine çoğunlukla
karar verilir.
Ç. HAK VE VECİBELERDE EŞİTLİK
Madde 23 - Ortaklar bu kanunun kabul ettiği esaslar dahilinde hak ve
vecibelerde eşittirler.
1. Bilgi edinmek hakkı, bilanço
Madde 24 - Yönetim
kurulunun gelir gider farklarının dağıtım şekli hak - kındaki tekliflerini
ihtiva eden yıllık çalışma raporu ile bilanço ve denetçilerin 66 ncı madde
hükümlerine uygun olarak tanzim edecekleri rapor genel kurulun yıllık
toplantısından en az 15 gün öncesinden itibaren bir yıl süre ile
Kooperatif merkezinde ve varsa
şubelerinde ortakların tetkikine âmâde tutulur.
Talep eden ortaklara bilanço ve gelir gider farkı hesaplarının
birer suretinin verilmesi mecburidir.
Ortakların bilgi edinmek hakkı, anasözleşme veya kooperatif
organlarından birinin karariyle bertaraf edilemez veya sınırlandırılamaz.
2. Ticari defterler ve sır saklama hükümleri ve ceza (5728
s. kanunun 337. maddesi ile değişik)
Madde 25 - Kooperatifin
ticari defterleri ve haberleşme ile ilgili hususların tetkiki, genel kurulun
açık bir müsaadesi veya yönetim
kurulunun kararı ile mümkündür. İncelenmesine müsaade edilen defter ve vesikalardan
öğrenilecek sırlar hariç olmak üzere, hiçbir ortak kooperatifin iş sırlarını
öğrenmeye yetkili değildir. Her ortak ne suretle olursa olsun öğrenmiş olduğu
kooperatife ait iş sırlarını, sonradan ortaklık hakkını kaybetmiş olsa dahi
daima gizli tutmak zorundadır. Bu mecburiyete uymayan ortak meydana gelecek
zararlardan kooperatife karşı sorumlu olduğu gibi kooperatifin
şikayeti üzerine herhangi bir zarar umulmasa
dahi bir yıla kadar hapis veya 500 adlî para cezası ile cezalandırılır.
3. Genel kurul toplantılarına katılma hakkı (3476 s.
kanunun 6. maddesi ile değişik)
Madde 26 - Üç
ay evvel ortak olmayanlar hariç her ortak genel kurula katılma hakkına
sahiptir. Yapı kooperatiflerinde genel kurul toplantılarına katılmak için bu
şart aranmaz.
D. ORTAKLARIN ÖDEV VE
SORUMLULUKLARI
I. Süre ve ortaklığın yok olması
Madde 27 - Ortakların
yüklendikleri paylar için ödeyebilecekleri para tutarını anasözleşme belirtir.
Kooperatif, sermaye yüklemlerinde borçlu veya sair öde-melerle yükümlü bulunan
ortaklarından elden yazılı
olarak veya taahhütlü mektup-la, bu husus mümkün olmazsa ilanla
ve münasip bir süre belirterek yükümlerini yerine getirmelerini ister. İlk
isteğe uymıyan ve ikinci istemeden sonra da bir ay içinde yükümlerini yerine
getirmiyenlerin ortaklığı kendiliğinden düşer. Ortaklığın düşmesi alâkalının,
anasözleşme
veya diğer suretlerle doğmuş borçlarının yok olmasını
gerektirmez.
II. Kooperatifin sorumluluğu
Madde 28 - Anasözleşmede
aksine bir hüküm olmadıkça kooperatif, alacaklılarına karşı yalnız mamelekiyle
sorumludur.
1. Sınırsız sorumluluk
MADDE 29 - Anasözleşme,
kooperatifin varlığı borçlarını karşılamaya yetmediği hallerde, ortaklarının da
şahsan ve sınırsız olarak sorumlu tutulacaklarını hüküm altına alabilir. Bu
takdirde alacaklılar kooperatifin iflâsı veya diğer sebeplerle dağılması
halinde alacaklarını tamamen sağlıyamazlarsa, kooperatifin borçlarından dolayı, kooperatif ortakları
zincirleme ve bütün varlıklariyle sorumlu olurlar.
2. Sınırlı sorumluluk
Madde 30 - Anasözleşmeye,
kooperatif borçları için her ortağın kendi payından fazla olarak şahsan ve
belirli bir miktara kadar kooperatiften sonra sorumlu olacakları hususunda bir
hüküm konabilir. Ortakların tek başına
sorumlu olacakları miktar kooperatifteki paylarının tutarı ile orantılı olarak
da gösterilebilir.
İflâsın sonuna kadar bu sorumluluk ifâs idaresi tarafından ileri
sürülür.
3. Ek ödeme yüklemi
Madde 31 - Anasözleşme,
ortakları ek ödemelerle yükümlendirebilir. Ancak, ek ödemelerin yalnız bilanço
açıklarını kapatmada kullanılması şarttır. Ek ödeme yüklemi sınırsız
olabileceği gibi belirli miktarlarla veya iş hacmi ile veya paylarla orantılı
olarak sınırlandırılabilir.
Kooperatifin iflâsı halinde ek ödemeleri isteme hakkı iflas
idaresinindir.
4. Caiz olmıyan sınırlama
Madde 32 - Sorumluluğu
belirli bir zamana bırakan veya bazı ortak grublarına yükleyen anasözleşme
hükümleri muteber değildir.
5. İflas halinde usul
Madde 33 - Ortakları
şahsan sorumlu bulunan veya ek ödemelerle yükümlü olan bir kooperatifin iflası
halinde, iflas idaresi sıra cetveli düzenlemekle beraber ortaklardan her
birinin payına düşen borcun ödenmesini kendilerinden ister.
Tahsil olunamıyan meblağlar diğer ortaklar arasında bölüşülür.
Aktif bakiyesi pay cetvellerinin kesin olarak tespiti üzerine geri verilir.
Ortakların birbirlerine rücu hakları saklıdır. Ortakların geçici olarak tespit
olunan borçlariyle pay cetveli aleyhine İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre
itiraz hakları vardır.
6. Sorumluluk hükümlerinin değiştirilmesi
Madde 34 - Ortakların
sorumluluğu ve ek ödemeler yükümleri ile ilgili değiştirmeler ancak
anasözleşmenin tadili ile mümkündür. Sorumluluk ve ek ödeme yükümleri konulması
veya bunların artırılması, bu husustaki kararın tescili ile kooperatifin bütün
alacaklıları lehine hüküm ifade eder. Sorumluluğun azaltılması hakkındaki
kararlar, tescilden evvel doğmuş borçları kapsamaz.
7. Kooperatife yeni giren ortakların sorumluluğu
Madde 35 - Ortakları
şahsan sorumlu veya ek ödemelerle yükümlü bir kooperatifte, durumunu bilerek
yeni giren kimse, girişinden önce doğmuş olan borçlardan diğer
ortaklar gibi sorumlu olur. Buna aykırı
mukavele hükümleriyle ortaklar arasındaki anlaşmalar üçüncü
şahıslar hakkında hüküm ifade etmez.
8. Bir ortağın ayrılmasından veya kooperatifin
dağılmasından sonra sorumluluk
Madde 36 - Sınırsız
veya sınırlı sorumlu bir ortak ölür veya diğer bir sebeple kooperatiften
ayrılışının kesinleştiği tarihten başlıyarak bir yıl veya anasözleşme ile
tespit olunan daha uzun bir süre içinde kooperatif
iflas ettiği takdirde, ayrılmasından önce doğmuş olan borçlar
için ortak sorumluluktan kurtulamaz.
Aynı şartlar altında veya aynı süre içinde ek ödeme yükümü de
mevcut olmakta devam eder.
Bir kooperatif dağılırsa, dağılmanın Ticaret
Siciline tescilinden başlıyarak bir yıl veya anasözleşmede tespit olunan daha
uzun bir süre içinde kooperatifin iflasının açılmasına karar verilmesi halinde
ortaklar aynı şekilde ek ödemelerle birlikte sorumludurlar.
9. Sorumlulukta zamanaşımı
Madde 37 - Alacaklıların,
ortakların şahsi sorumluluklarından doğan isteme hakları, daha önce kanuni bir
hüküm gereğince düşmedikçe iflas işlemlerinin sona ermesinden başlıyarak daha
bir yıl süre ile alacaklılardan her biri tarafından ileri sürülebilir.
Ortakların birbirine olan rücu hakları da bu hakka vücut veren
ödemenin yapıldığı andan başlamak üzere bir yıl içinde zamanaşımına uğrar.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Madde 38 - Anasözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde
ortaklarla yapılan muamelelerden bir yıllık faaliyet sonunda elde edilen
hasılanın tamamı gelir gider farkı olarak kooperatifin yedek akçelerine
eklenir.
Gelir gider farkının ortaklar arasında bölüşülmesi
öngörülmüş ise bu bölünme ortakların muameleleri oranında yapılır.
Gelir-gider farkının en az % 50’si
ortaklara dağıtıldıktan sonra, ortakların sermaye paylarına genel kurul kararı
ile Devlet Tahvillerine verilen en yüksek faiz haddini geçmemek üzere faiz
ödenebileceği anasözleşme ile hükme bağlanabilir. (3476 Sayılı Kanunun 7 nci
maddesi ile değişik)
Ortak dışı işlemlerden elde edilen
hasılanın ortaklara sermaye payları oranında dağıtılabileceği anasözleşmede
hükme bağlanabilir. Dağıtılmadığı takdirde, bunlar kooperatifin gelişmesine
yarayacak işlerde kullanılmak üzere özel bir fonda toplanır. (3476 Sayılı
Kanunun 7 inci maddesi ile değişik)
Bir yıllık faaliyet neticeleri menfi olduğu takdirde
açık, yedek akçelerden ve bunların kafi gelmemesi halinde ek ödemelerle veya
ortak sermaye paylariyle karşılanır.
Menfi neticeler ortadan kaldırılmadıkça gelir gider farkı
ve faiz dağıtımı yapılamaz.
B. YEDEK AKÇE AYRIMI
Madde 39 - Gelir-gider farkının en az % 10’u yedek
akçeye, kooperatif üst kuruluşlarında ise buna ilaveten en az % 5’i fevkalade
yedek akçeye ayrılmadıkça ortaklara dağıtım yapılmaz. (3476 Sayılı Kanunun 8
inci maddesi ile değişik)
Yedek akçelerin ortaklara dağıtılacağına dair anasözleşmeye
konacak hükümler muteber değildir.
C. ORTAKLAR VE PERSONEL İÇİN YARDIM FONLARI
Madde 40 - Anasözleşme
gerek kooperatifin memurları ile işçileri, gerekse kooperatifin ortakları için
yardım kuruluşları vücuda getirmek ve bunları işletmek amacı ile yardım fonları
kurulmasını hüküm altına alabilir.
Yardım amacı için ayrılan kıymetler belirli ise, bunlar
kooperatifin mamelekinden ayrılarak tahsis edildiği amaçlar için kullanılmak
üzere özel bir hesaba alınır.
D. GELİR GİDER FARKINDAN İLK AYRILACAK FONLAR
Madde 41 - Bölünecek
gelir gider farkından ilk önce yedek akçe ile kanun veya anasözleşme gereğince
kurulan diğer fonlara yatırılacak paralar ayrılır.
Yedek akçelerin ve özel fonların kullanılış şekil ve şartları
anasözleşmede gösterilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
A. GENEL KURUL
Madde 42 - Genel kurul bütün ortakları temsil eden en yetkili
organdır.
Genel kurul, aşağıdaki yetkilerini devir ve terk edemez.
1. Anasözleşmeyi değiştirmek,
2. Yönetim Kurulu ve Denetçiler Kurulu üyeleriyle
gerektiğinde tasfiye kurulunu seçmek,
3. İşletme hesabiyle bilanço ve gerektiğinde gelir gider
farkının bölüşülmesi hakkında karar almak,
4. Yönetim ve denetçiler kurullarını ibra etmek,
5. Kanun veya anasözleşme ile Genel Kurula tanınmış olan
konular hakkında karar vermek,
6. Gayrimenkul alımında ve
satımında takip edilecek usul ile alınacak gayrimenkulün
niteliğini, yerini ve azami
fiyatını, satılacak gayrimenkulün asgari fiyatını belirlemek. (3476 Sayılı
Kanunun
9 uncu maddesi ile ek)
7. İmalat ve inşaat işlerinin
yaptırılma yöntemini belirlemek. (3476 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi ile ek)
8. Yapı kooperatiflerinde;
kooperatifin ortak sayısı ile yapılacak konut veya işyeri sayısını
tespit etmek. (3476 Sayılı Kanunun 9 uncu
maddesi ile ek)
II. Çağrı
1. Çağrıya yetkisi olanlar (3476
Sayılı Kanunun 10 uncu maddesi ile değişik)
Madde
43 - Yönetim kurulu veya anasözleşme ile bu hususta yetkili
kılınan diğer bir organ ve gerektiğinde denetçiler kurulu, ortağı olduğu üst
birlik ve tasfiye memurları genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine
sahiptirler. Ancak genel kurul yukarıda belirtildiği şekilde toplanamadığı takdirde
ilgili bakanlık
genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahiptir.
2. Ortakların isteği,
bakanlıkların çağrısı, mahkemenin izni
Madde 44 - Dört ortaktan az olmamak kaydiyle ortak sayısının en az
onda birinin isteği üzerine Genel Kurul toplantıya çağrılır.
Yönetim Kurulu bu isteği en az on gün içinde yerine
getirmediği takdirde, istek sahiplerinin müracaatı üzerine veya doğrudan
doğruya Ticaret Bakanlığı tarafından, yapı kooperatiflerinde de İmar ve İskan
Bakanlığı tarafından Genel Kurul toplantıya çağrılabilir.
Çağrılmadığı takdirde istek sahipleri mahalli mahkemeye
başvurarak Genel Kurulu bizzat toplantıya
çağırma müsaadesi alabilirler.
3. Şekil (3476 Sayılı Kanunun 11
inci maddesi ile değişik)
Madde 45 - Genel kurul olağan ve
gerektiğinde olağanüstü olarak toplanır. Olağan toplantının her hesap devresi
sonundan itibaren 6 ay içinde ve en az yılda bir defa yapılması zorunludur.*
Genel kurul, anasözleşmede
gösterilen şekil ve surette toplantıya çağrılır.
Toplantı nisabı anasözleşmede
gösterilir. Ancak yapı kooperatiflerinin genel kurul toplantılarında ortakların
en az 1/4’ünün şahsen veya temsilen hazır bulunmaları şarttır.
Genel kurul toplantı tarihi, yeri
ve gündemi toplantıdan en az 15 gün önce ilgili bakanlığa ve mülki idare
amirliğine yazılı olarak bildirilir.
Genel kurulun sevk ve idaresi,
ortaklar veya üst kuruluş temsilcileri arasından seçilen başkan ve yeler tarafından sağlanır.
III. Gündem (3476 Sayılı Kanunun
12 nci maddesi ile değişik)
Madde 46 - Toplantı çağrısına ve ilana gündem
yazılır. Anasözleşmenin değiştirilmesi bahis konusu ise, yapılacak ilanda
değiştirilecek maddelerin numaralarının yazılması ile yetinilir.
Dörtten az olmamak üzere
ortakların en az 1/10’u tarafından genel kurul toplantısından en az 20 gün önce
yazılı olarak bildirilecek hususların gündeme konulması zorunludur.
Gündemde olmayan hususlar görüşülemez. Ancak, kooperatife kayıtlı
ortakların en az 1/10’unun gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce
yazılı teklifte bulunmaları halinde, hesap tetkik komisyonunun seçilmesi,
bilanço incelemesinin ve ibranın geriye bırakılması, çıkan veya çıkarılan
ortaklar hakkında karar alınması, genel kurulun yeni bir toplantıya çağrılması
ve kanun, anasözleşme ve iyiniyet esasları ile genel kurul kararlarına aykırı
olduğu ileri sürülen yönetim kurulu kararlarının iptali, yönetim kurulu üyeleri
ile denetçilerin azli ve yerlerine yenilerinin seçilmesi ile ilgili hususlar,
genel kurula katılanların yarıdan bir fazlasının kabulü ile gündeme alınır.
IV. Bütün pay sahiplerinin hazır
bulunması hali
Madde 47 - Kooperatifin bütün ortakları toplantıda hazır bulunduğu
sürece ve bir itiraz olmadığı takdirde Genel Kurul toplantılarına dair olan
diğer hükümler saklı kalmak şartiyle toplantıya çağrı hakkındaki hükümlere
uyulmamış olsa dahi kararlar alınabilir. Bu gibi kararların, ortaklar veya
ortakların toplantıda oy birliği ile seçecekleri temsilciler tarafından
imzalanması gereklidir.
V. Oy hakkı
1. Genel olarak
Madde 48 - Genel
Kurulda her ortak yalnız bir oya sahiptir.
Esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet kooperatifleri
hariç olmak üzere, ortak sayısı 500’den fazla olan kooperatiflerin ve üst
kuruluşlarının genel kurul toplantılarındaki yönetim ve denetim kurulu
belirleme seçimleri, gizli oy açık tasnif esasına göre yapılır. Kooperatiflerin organ seçimlerinde her ortak,
en fazla bir ortağı temsilen oy kullanabilir. Anasözleşmelerin bu fıkraya
aykırı hükümleri uygulanmaz. (5983 sayılı Kanunun 1. maddesi
ile değişik)
2. Temsil
Madde 49 - Anasözleşmede açıklama bulunduğu takdirde, bir ortak yazı
ile izin vermek suretiyle Genel Kurul toplantısında oyunu ancak başka bir
ortağa kullandırabilir. Bir ortak Genel Kurulda birden fazla ortağı temsil
edemez.
Üye sayısı
3. Oya katılamayacaklar
Madde 50 - Kooperatif işlerinin görülmesine herhangi bir suretle
katılmış olanlar Yönetim Kurulunun ibrasına ait kararlarda oylamaya
katılamazlar. Bu hüküm denetçiler hakkında uygulanmaz. Ortaklardan hiçbiri
kendisi veya karı ve kocası yahut usul ve füruu ile kooperatif arasında şahsi
bir işe veya davaya dair olan görüşmelerde oy hakkını kullanamaz.
1. Genel olarak
Madde 51 - Kanun veya anasözleşmede aykırı hüküm bulunmadıkça Genel
Kurul kararlarında ve seçimlerde oyların yarıdan bir fazlasına itibar olunur.
Kooperatifin dağılması veya diğer bir kooperatifle
birleşmesi ve anasözleşmenin değiştirilmesi kararlarında fiilen kullanılan
oyların 2/3 ü çoğunluğu gereklidir. Anasözleşme, bu kararların alınması için oy
çokluğu hakkında daha ağır hükümler koyabilir.
2. Ortakların paylarının
artırılması (8.6.1981 günlü 2475 s. kanun m. 1 ile değişik)
Madde 52 - Ortakların şahsi sorumluluklarının
ağırlaştırılması veya ek ödeme yükümleri ihdası hakkında alınacak kararlar için
bütün ortakların 3/4’ünün rızası gereklidir.
Ancak, kamu kuruluşlarından kredi
alan kooperatiflerin kredi miktarının artırılmasından yararlanmak üzere
alacakları kararlarda bu şart aranmaz ve 51 inci maddenin birinci fıkrası hükmü
uygulanır. (3476 sayılı kanunun 13 üncü
maddesi ile değişik)
Kararlar, ilandan başlayarak üç ay
içinde kooperatiften çıktıklarını bildirmeleri halinde bunlara katılmayan
ortakları bağlamaz. Bu takdirde kooperatiften çıkma beyanı, kararın yürürlüğe
girdiği tarihten başlamak üzere hüküm ifade eder.
Bu suretle kooperatiften çıkma
hakkının kullanılması, bir ayrılma tazminatı ödenmesine bağlı kılınamaz.
3. Kararların bozulması ve şartlar
Madde 53 - Aşağıda yazılı kimseler kanuna, anasözleşme hükümlerine
ve iyi niyet esaslarına aykırı olduğu iddiası ile Genel Kurul kararları
aleyhine, toplantıyı kovalıyan günden başlamak üzere bir ay içinde, kooperatif
merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeye başvurabilirler.
1. Toplantıda hazır bulunup da kararlara aykırı kalarak
keyfiyeti tutanağa geçirten veya oyunu kullanmasına haksız olarak müsade
edilmiyen yahut toplantıya çağrının usulü dairesinde yapılmadığını veyahut
gündemin gereği gibi ilan veya tebliğ edilmediğini yahut da Genel Kurul
toplantısına katılmaya yetkili olmıyan kimselerin karara katılmış
bulunduklarını iddia eden pay sahipleri;
2. Yönetim Kurulu;
3. Kararların yerine getirilmesi Yönetim Kurulu üyeleri
ile denetçilerin şahsi sorumluluklarını mucip olduğu takdirde bunların herbiri;
Bozma davasının açıldığı ve duruşmanın yapılacağı gün,
Yönetim Kurulu tarafından usulen ilân olunur.
Birinci fıkrada yazılı bir aylık hak düşüren sürenin sona
ermesinden önce duruşmaya başlanılamaz.Birden fazla bozma davası açıldığı
takdirde, davalar birleştirilerek görülür.
Mahkeme, kooperatifin isteği üzerine muhtemel zararlarına
karşı davacıların teminat göstermesine karar verebilir. Teminatın mahiyet ve
miktarını belirtmek mahkemeye aittir.
Bir kararın bozulması bütün ortaklar için hüküm ifade
eder.
4. Mektupla oy verme ve
temsilciler toplantısı
Madde 54 - Ortak sayısı 1000 den fazla olan kooperatiflerde,
anasözleşmelerine kayıt konulmak suretiyle:
1. Genel kurula ait kararlardan, hepsinin veya bir
kısmının ortakların oylarını mektupla bildirmeleri suretiyle verilmesi,
2. Ortakların gruplara ayrılarak verecekleri kararlarla
tespit edecekleri talimat gereğince oy vermek üzere kendi aralarında seçecekleri
temsilciler topluluğu,
Genel Kurul sayılabilir.
Mektupla oy bildirme halinde, mektupların, Yönetim Kurulu ve
Bakanlık temsilcisi önünde incelenmesi sonunda muhtevanın neden ibaret olduğu
tespit edilerek tutanağa yazılır. Hazır bulunanlar tarafından imza edilen
tutanağa göre verildiği anlaşılan karar yürürlüğe girer.
Grup temsilcileri genel kurulunda her temsilci, temsil ettiği
ortakların sayısı kadar oya sahiptir. Temsilcinin aldığı talimata aykırı olarak
oy vermesi karara tesir etmez.
B. YÖNETİM KURULU
I. Ödevi ve üye sayısı
Madde 55 - Yönetim
Kurulu, kanun ve anasözleşme hükümleri içinde kooperatifin faaliyetini yöneten
ve onu temsil eden icra organıdır.
Yönetim Kurulu en az üç üyeden kurulur. Bunların ve yedeklerinin
kooperatif ortağı olmaları şarttır.
Yönetim Kurulu üyeliğine seçilen tüzel kişiler, temsilcilerinin
isimlerini kooperatife bildirir.
II. Üyelik şartları ve ücret (3476 sayılı kanunun 14
üncü maddesi ile değişik)
Madde 56 - Yönetim kurulu üyelerinde aşağıdaki şartlar aranır.
1. Türk vatandaşı olmak.
2. Aynı türde başka bir
kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak.
3. Devletin
güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı
suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk,
zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye
kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat
karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık
suçlarından ya da bu Kanun hükümlerine göre mahkum olmamak. (5728 s. kanunun 338. maddesi ile
değişik)
Üyelik şartları denetçiler
tarafından araştırılır. Bu şartları taşımadıkları halde seçilenler ile sonradan
kaybedenlerin görevlerine yönetim kurulunca son verilir.*
Haklarında yukarıdaki suçlarla
ilgili olarak kamu davası açılmış olanların görevleri ilk genel kurul
toplantısına kadar devam etmekle beraber, yöne-tim kurulunca bu durumdaki
üyelerin genel kurulca azli veya göreve devamı hakkında karar alınmak üzere
yapılacak ilk genel kurul gündemine madde konulur.
Bu veya anasözleşmede gösterilecek
diğer bir sebeple yönetim kurulu toplantı nisabını kaybederse, boşalan yönetim
kurulu üyeliklerine denetim kurulu üyeleri tarafından gecikilmeksizin yeteri
kadar yedek üye çağırılır.**
Yönetim Kurulu üyelerinden bir
veya bir kaçı kooperatifi temsil yetkisini haiz murahhas üye seçilebilir.
Murahhas üyelerin seçilmesi ve değiştirilmesi Ticaret Siciline tescil
ettirilir.
Yönetim Kurulu üyelerine genel
kurulca belirlenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk dışında hiç bir
ad altında başkaca ödeme yapılamaz.***
III Üyelik süresi
Madde 57 - Yönetim kurulu üyeleri en çok 4 yıl için seçilebilirler.
Ana sözleşmede aksine hüküm yoksa tekrar seçilmeleri caizdir.
IV. Yönetim ve temsil
1. Yetkilerin devri
Madde 58 - Anasözleşme, Genel Kurula veya Yönetim Kuruluna,
kooperatifin yönetimini ve temsilini kısmen veya tamamen kooperatif ortağı
bulunmaları şart olmıyan bir veya bir kaç müdüre veya Yönetim Kurulu üyesine
tevdi etmek yetkisini verebilir.
2. Şümulü ve sınırlandırılması
Madde 59 - Temsile yetkili şahıslar kooperatif namına onun amacının
gerektirdiği bütün hukuki işlemleri yapabilir.
Bu temsil yetkisinin sınırlandırılması iyi niyet sahibi
üçüncü şahıslara karşı hiçbir hüküm ifade etmez. Temsil yetkisinin sadece esas
müessesenin veya bir şubenin işlerine hasrolunmasına veya kooperatif unvanının
birlikte kullanılmasına dair ticaret siciline tescil edilmiş olan kayıtlar
saklıdır.
Yönetim veya temsile yetkili şahısların kooperatife ait
görevlerini yürütmeleri esnasında meydana getirdikleri haksız fiillerden doğan
zararlardan kooperatif sorumludur.
Kooperatiflerce alınması
kararlaştırılan gayrimenkullerin alımının, tapu devri veya tapuya şerh
verdirilecek bir satış vaadi sözleşmesi ile yapılması şarttır. (3476 sayılı
kanunun 15 inci maddesi ile ek)*
Alınacak gayrimenkulün
kooperatifin amacına uygun olması gerekir. (3476 sayılı kanunun 15 inci
maddesi ile ek)
Yönetim kurulu üyeleri ve
kooperatif personeli ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası namına,
bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari
muamele yapamaz. (3476 sayılı kanunun 15 inci maddesi ile ek)**
Kooperatif ve üst kuruluşlarınca
tanıtma ve ortak kaydetmek amacıyla yapılacak ilan, reklam ve açıklamalar,
eksik ve gerçeğe aykırı olamayacağı gibi, yanıltıcı bilgi ve unsurlar
taşıyamaz. (3476 sayılı kanunun 15 inci maddesi ile ek)***
Yönetim kurulu üyeleri ve temsile
yetkili şahıslar, genel kurulun devredemeyeceği yetkilerini kullanamaz. (3476
sayılı kanunun 15 inci maddesi ile ek) *
3. İmza
Madde 60 - Kooperatifi temsile yetkili kılınan kimseler imzalarını
ancak kooperatifin unvanı altına koymak suretiyle kooperatifi bağlarlar.
4. Tescil
Madde 61 - Kooperatif Yönetim Kurulu, kooperatifi temsile yetkili
kılınan kimselerin isimlerini, imzalarını ve bu yetkiye dayanan kararların
noterlikçe tasdikli örneğini ticaret siciline verir.
5. Üyelerin titizlik derecesi ve
sorumlulukları
Madde 62 - Yönetim Kurulu, kooperatif işlerinin yönetimi için
gereken titizliği gösterir ve kooperatifin başarısı ve gelişmesi yolunda bütün
gayretini sarfeder.
Yönetim Kurulu, kendi tutanakları ile Genel Kurul
tutanaklarının, gerekli defterlerin ve ortak listelerinin muntazam hazırlanıp,
tutulup, saklanmasından ve işletme hesabiyle, yıllık bilançonun kanuni
hükümlere uygun olarak hazırlanıp tetkik olunmak üzere denetleme kuruluna
verilmesinden sorumludur.
Yönetim Kurulu üyeleri ve kooperatif memurları, kendi
kusurlarından ileri gelen zararlardan sorumludurlar. Bunların suç teşkil eden
fiil ve hareketlerinden ve özellikle kooperatifin para ve malları bilanço,
tutanak, rapor ve başkaca evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri
suçlardan dolayı kamu
görevlisi gibi cezalandırılır. (5728 s. kanunun 339. maddesi ile
değişik)
V. Kooperatifin aczi halinde
yapılacak işler
Madde 63 - Kooperatifin aciz halinde bulunduğunu kabul ettirecek
ciddi sebepler mevcut ise yönetim kurulu piyasada cari fiyatlar esas olmak
üzere, derhal bir ara bilançosu tanzim eder. Son yılın bilançosu veya daha
sonra yapılan bir tasfiye bilançosu veyahut daha yukarda sözü geçen ara
bilançosu kooperatif mevcudunun, borçlarını artık karşılayamayacağını
belirtiyorsa yönetim kurulu, Ticaret Bakanlığına ve yapı kooperatiflerinde İmar
ve İskan Bakanlığına da keyfiyeti bildirir ve genel kurulu derhal olağanüstü
toplantıya çağırır. *
Pay senetleri çıkarılmış olan bir kooperatifte son yılın
bilançosunda kooperatif varlığının yarısı karşılıksız kalırsa yönetim kurulu
derhal genel kurulu toplantıya çağırarak durumu ortaklara arz eder. Aynı
zamanda ilgili mahkemeye, Ticaret Bakanlığına ve yapı kooperatiflerinde İmar ve
İskan Bakanlığına da bilgi verir. Ancak, ortakları ek ödemelerle yükümlü olan
kooperatiflerde, bilançoda tespit edilen açık, üç ay içinde ortakların ek
ödemeleriyle kapanmadığı takdirde Ticaret Bakanlığı ve yapı kooperatiflerinde
İmar ve İskan Bakanlığı da haberdar edilir.**
Mali durumun düzeltilmesinin mümkün görülmesi halinde
mahkeme yönetim kurulunun veya alacaklılardan birinin isteği üzerine iflasın
açılmasını erteleyebilir. Bu takdirde, mevcutlar defterinin tutulması, yönetim
memuru atanması gibi kooperatif varlığının korunmasına ve devamına yarıyan
tedbirleri alır.
VI. İşten çıkarma
Madde 64 - Yönetim kurulu, işlerin görülmesi ile görevlendirdiği
kimseleri ve atadığı müdürleri ve diğer temsilci ve vekilleri her zaman
azledebilir.
İşten çıkarılan kimselerin tazminat isteme hakları
saklıdır.
C. DENETÇİLER
I. Seçim
Madde 65 - Denetçiler, genel kurul namına kooperatifin bütün işlem
ve hesaplarını tetkik eder.
Genel kurul, denetleme organı olarak en az bir yıl için
bir veya daha çok denetçi seçer. Genel kurul yedek denetçiler de seçebilir.
Denetçilerin ve yedeklerinin kooperatif ortaklarından olması şart değildir.
56 ncı maddenin birinci fıkrasının
birinci ve üçüncü bentlerinde yer alan hükümler denetçiler hakkında da
uygulanır. (3476 sayılı kanunun 16 ncı maddesi ile ek)
II. Çalışma
1. İnceleme yükümlülüğü*
Madde 66 - Denetçiler, işletme hesabiyle bilançonun defterlerle
uygunluk halinde bulunup bulunmadığını, defterlerin düzenli bir surette tutulup
tutulmadığını ve işletmenin neticeleriyle mameleki hakkında uyulması gerekli
olan hükümlere göre işlem yapılıp yapılmadığını incelemekle, yükümlüdürler.
Ortakları şahsan sorumlu veya ek ödeme ile yükümlü olan kooperatiflerde
denetçiler, ortaklar listesinin usulüne uygun olarak tutulup tutulmadığını da
incelemek zorundadırlar.
Yöneticiler, bu maksatla denetçilere defterleri ve
belgeleri verirler. Denetçilerin istekleri üzerine müfredat defteri ve bu
defterin hangi esaslara göre düzenlendiği ve istenilen her konu hakkında bilgi
verilir.**
Ortaklar gerekli gördükleri hususlarda denetçilerin
dikkatini çekmeye ve açıklama yapılmasını istemeye yetkilidirler.
2. Rapor düzenlenmesi *
Madde 67 - Denetçiler her yıl yazılı bir raporla beraber
tekliflerini genel kurula sunmaya mecburdurlar.
Denetçiler, görevleri çerçevesinde işlerin yürütülmesinde
gördükleri noksanlıkları, kanun veya anasözleşmeye aykırı hareketleri bundan
sorumlu olanların bağlı bulundukları organa ve gerekli hallerde aynı zamanda
genel kurula haber vermekle yükümlüdürler.
Denetçiler yönetim ve genel kurul toplantılarına
katılırlar. Ancak yönetim kurulunda oy kullanamazlar.
3. Sır saklama yükümlülüğü
Madde 68 - Denetçiler, görevleri sırasında öğrendikleri ve
açıklanmasında kooperatifin veya ortakların şahısları için zarar umulan
hususları kooperatif ortaklarına ve üçüncü şahıslara açıklayamazlar.
III. Özel hükümler
Madde 69 - Anasözleşme ve genel kurul kararı ile denetleme teşkilatı
hakkında daha geniş hükümler koymak, denetçilerin görev ve yetkilerini artırmak
ve özellikle ara denetlemeleri öngörmek mümkündür.
KOOPERATİF BİRLİKLERİ,
KOOPERATİFLER MERKEZ BİRLİKLERİ,
TÜRKİYE MİLLÎ KOOPERATİFLER
BİRLİĞİ VE DANIŞMA KURULU
Görev ve sorumluluk
Madde 70 - Kooperatiflerin müşterek menfaatlerini korumak,
amaçlarını gerçekleştirmek için iktisadi faaliyette bulunmak, faaliyetlerini
koordine etmek ve denetlemek, dış memleketlerle olan münasebetlerini
düzenlemek, kooperatifçiliği geliştirmek ve eğitim yapmak, kooperatifçilik
konularında tavsiyelerde bulunmak gibi hizmetlerin yerine getirilmesi için,
Kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli
Kooperatifler Birliği kurulur.
Kooperatif birlikleri, kooperatifler merkez birlikleri ve
Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Yönetim Kurulu üyeleriyle memurları
haklarında 62 nci madde hükmü uygulanır.
Yükümlülük
Madde 71 - Birliklere katılan kooperatifin ortaklarına, birliğe
girmekle kanun veya kendi kooperatiflerinin anasözleşmesindeki
yükümlülüklerinden fazlası yüklenemez.
A. KOOPERATİF BİRLİKLERİ
Madde 72 - Konuları aynı veya birbiriyle ilgili nitelikte olan 7
veya daha çok kooperatif tarafından birlikler kurulabileceği anasözleşmelerinde
tespit edilebilir.
Bu birlikler kooperatif şeklinde kurulur.
İlgili bakanlık tarafından bölgeler
belirlendiği takdirde, bu bölgelerde aynı çalışma konularına sahip birden fazla
kooperatif birliği kurulamaz. (3476 sayılı kanunun 17 nci maddesi ile ek)
1. Genel kurul
Madde 73 - Kooperatif birliklerinin en yetkili organı anasözleşmede
aksine hüküm bulunmadığı takdirde kooperatif temsilcilerinden teşekkül eden
genel kuruldur.
Yönetim kurulu üyelerinin temsilci seçilmesi mümkündür.
2. Yönetim kurulu
Madde 74 - Birlik yönetim kurulu birlik genel kuruluna dahil
temsilciler arasından seçilir.
Yönetim kuruluna seçilecek üyelerin aynı kooperatifin
temsilcilerinden olmaması şarttır.
3. Denetim ve Eğitim (3476 sayılı
kanunun 18 inci maddesi ile değişik)
Madde 75 - Kooperatif merkez birlikleri
kendisine bağlı birlik ve kooperatifleri denetler ve bunların eğitim ve öğretim
ihtiyaçlarını karşılar. Merkez birliği kuruluşu tamamlanmadığı hallerde,
birlikler kendisine bağlı kooperatifleri denetler. Üst kuruluşlarca yapılan
denetim sonuçları ilgili bakanlığa bildirilir.
Kooperatif ve üst kuruluşları, üst
kuruluşunun tespit edeceği esaslara göre, kendilerine yönelik denetim ve eğitim
hizmetlerine ait giderlere iştirak ederler.
B. KOOPERATİFLER MERKEZ BİRLİKLERİ
Madde 76 - Kooperatif birlikleri kendi aralarında kooperatif
şeklinde merkez birlikleri kurabilirler.
Merkez birliklerinin genel kurulları bu birliğe dahil
kooperatifler birliklerinin genel kurulları tarafından seçilecek temsilcilerden
kurulur.
Kooperatifler birliklerinin yönetim kurulları üyeleri
merkez birlikleri genel kurullarına üye seçilebilirler.
Aynı çalışma konularına sahip
kooperatif birlikleri birden fazla kooperatif merkez birliği kuramazlar. (3476 sayılı kanunun 19 uncu
maddesi ile ek)
C. TÜRKİYE MİLLİ KOOPERATİFLER
BİRLİĞİ
Madde 77 - Birlikler veya merkez birlikleri kooperatif şeklinde
Türkiye Milli Kooperatifler Birliğini kurabilirler.
Katılma şartları, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği
Anasözleşmesinde belirtilir.
Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Genel Kurulu bu
Birliğe dahil birlikler ve merkez birlikleri genel kurullarınca seçilecek
temsilcilerden kurulur. Bu Kurulun kooperatif, birlik ve merkez birlikleri
yönetim kurullarından teşkil olunacağı anasözleşme ile hüküm altına alınabilir.
D. TEMSİLCİLERİN BELİRTİLMESİ
Madde 78 - Birlikler, merkez birlikleri ve Türkiye Milli
Kooperatifler Birliği Anasözleşmelerinde bunların genel kurullarını teşkil
edecek kooperatifler, birlikler ve merkez birlikleri temsilcilerinin adedi,
ortak sayısına göre 5 kişiyi geçmemek üzere belirtilir.
Madde 79 - Birlikler Milli Kooperatifler Birlikleri* ve Türkiye
Milli Kooperatifler Birliği Anasözleşmelerini bu kanun hükümlerine göre
hazırlarlar.
E. DANIŞMA KURULU
Madde 80 - Türkiye Milli Genel Kooperatifler Birliği Genel Yönetim
Kurulu** ile Devlet Planlama Teşkilatı, Ticaret, Tarım, Maliye, Köyişleri, İmar
ve İskan, Milli Eğitim ve Sanayi Bakanlıkları, kooperatifleri finanse eden
bankalar ve Türk Kooperatifçilik Kurumunun birer mümessilinin iştirakiyle
“Türkiye Kooperatifleri Danışma Kurulu” kurulur.
Bu kurulun görev ve yetkileri çalışma şekil ve şartları
Ticaret Bakanlığınca hazırlanacak bir tüzükle
tesbit olunur.
YEDİNCİ BÖLÜM
KOOPERATİFLERİN DAĞILMASI
A. DAĞILMA SEBEPLERİ (3476 sayılı
kanunun 20’nci maddesi ile değişik)
Madde 81 - Kooperatif:
1. Anasözleşme gereğince,
2. Genel Kurul kararı ile,
3. İflasın açılmasıyla,
4. Kanunlarda öngörülen diğer
hallerde, ilgili bakanlığın mahkemeden alacağı karar üzerine,
5. Diğer bir kooperatifle
birleşmesi veya devralınması suretiyle,
6. Üç yıl olağan genel kurulunu
yapmaması halinde,
7. Amacına ulaşma imkanının
bulunmadığının ilgili Bakanlıkça tespiti halinde mahkemeden alacağı kararla,
Dağılır.
Konut yapı kooperatifleri,
anasözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip
konutların ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılır ve
dağılır. Ancak tescil tarihinden itibaren 6 ay içerisinde usulüne uygun şekilde
anasözleşme değişikliği yapılarak kooperatifin amacının değiştirilmesi halinde
dağılmaya ilişkin hüküm uygulanmaz. Amacına ulaşılarak dağılma sürecine girmiş olan
kooperatiflerden çıkan veya çıkarılan ortağın konutu veya işyeri çıkma veya
çıkarılma sebebiyle geri alınamaz; ancak, bu eski ortaklar daha sonra
oluşabilecek tasfiye masraflarına katılırlar. Konut kooperatiflerinde yapı
kullanma izninin alınmasını müteakip en geç bir yıl içinde ortakların Kat
Mülkiyeti Kanununa göre ferdi münasebet işleri sonuçlandırılır. (5983 sayılı
Kanunun 2. maddesi ile değişik)
Mahkemece veya genel kurulca tasfiye memurları
seçilmediği takdirde tasfiye işlerini yönetim kurulu yapar. Tasfiye kurulu
üyelerine, atamayı yapan merci tarafından tespit edilecek miktarda ücret
ödenir.
Anasözleşme ile özel bir nisap
belirlenmemiş ise, tasfiye halinde kooperatiflerin genel kurul toplantılarında
nisap aranmaz. Kararlar oy çokluğu ile verilir.
Tasfiye kurulunun görevleri
anasözleşmede gösterilir.
Tasfiye kurulu üyeleri, tasfiye
işlerinin biran önce bitirilmesi için çalışmakla yükümlüdür.
56 ncı maddenin 1 inci fıkrasının
3 üncü bendi ile 62 nci madde hükümleri tasfiye kurulu üyeleri hakkında da
uygulanır.
B. TİCARET SİCİLİNE BİLDİRME
Madde 82 - İflastan gayrı hallerde kooperatifin dağılması, yetkili
organlar tarafından Ticaret Siciline tescil ile ilan ettirilir. Yetkili
organların kimler olacağı Anasözleşmede gösterilir.
C. TASFİYE MAMELEKİNİN
PAYLAŞTIRILMASI
Madde 83 - Tasfiye haline giren kooperatifin bütün borçları
ödendikten ve ortak pay bedelleri geri verildikten sonra kalan mallar ancak
Anasözleşmede bu husus öngörülmüş olduğu takdirde, ortaklar arasında
paylaştırılır.
Anasözleşmede başka bir hal tarzı kabul edilmiş olmadıkça
paylaştırma, dağılma anında kayıtlı ortaklar veya hukuki halefleri arasında
eşit olarak yapılır.
Ortaklara paylaştırma yapılacağına dair Anasözleşmede
açıklama olmadığı takdirde tasfiye neticesinden arta kalan miktar,
kooperatifleşme amacına uygun olarak harcanmak üzere Türkiye Milli
Kooperatifler Birliğine bırakılır.
(Dördüncü fıkra, 3.3.2001 günlü
mükerrer 24335 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 21.2.2001 günlü 4629 sayılı
kanun ile
yürürlükten kaldırılmıştır.)
D. BİRLEŞME SURETİYLE DAĞILMA
Madde 84 - Bir kooperatif bütün aktif ve pasifleriyle diğer bir
kooperatif tarafından devralınmak suretiyle dağıldığı takdirde aşağıdaki hükümler
uygulanır:
1. Devralan kooperatifin yönetim kurulu, dağılan
kooperatifin tasfiye hakkındaki hükümlerine göre alacaklarını bildirmeye
çağırır.
2. Dağılan kooperatifin mameleki, borçları tediye veya
teminata bağlanıncaya kadar ayrı olarak idare edilir. Yönetimi devralan
kooperatifin yönetim kurulu üyeleri üzerine alır.
3. Devralan kooperatifin yönetim kurulu üyeleri
alacaklılara karşı yönetimin ayrı olarak yürütülmesinden şahsan ve zincirleme
sorumludurlar.
4. Mameleki ayrı olarak yönetildiği süre içinde, dağılan
kooperatife karşı açılacak davalara dağılmadan önceki yetkili mahkeme bakar.
5. Dağılan kooperatif alacaklılarının devralan kooperatif
ve onun alacaklıları ile olan münasebetlerinde, devralınan mallar aynı süre
içinde dağılan kooperatife ait sayılır. Devralan kooperatifin iflası halinde
ise bu mallar ayrı bir masa teşkil eder. Gerekirse yalnız dağılan kooperatifin
borçlarının ödenmesinde kullanılır.
6. Her iki kooperatifin mameleki, ancak dağılan
kooperatifin malları üzerinde tasarruf etmek caiz olduğu andan itibaren
birleştirilebilir.
7. Kooperatifin dağılmasının tescili Ticaret Sicili
memurluğundan istenir. Borçları ödendikten veya teminata bağlandıktan sonra
kooperatifin kaydı sildirilir.
8. Kooperatifin dağılmasının tescili ile ortakları da
bütün hak ve borçları ile birlikte devralan kooperatife katılmış olurlar.
9. Mameleki ayrı idare edildiği sürece dağılan
kooperatifin ortakları yalnız onun borçları için ve o zamana kadar
sorumluluklarının bağlı olduğu esaslar dairesinde takip olunabilirler.
10. Aynı süre esnasında, dağılan kooperatifin
ortaklarının sorumlulukları veya ek ödeme yükümlülükleri birleşme neticesinde
hafiflemeye uğradığı ölçüde, bu hafifleme dağılan kooperatifin alacaklılarına
karşı ileri sürülemez.
11. Birleşme neticesinde dağılan kooperatifin ortakları
için şahsi sorumluluk veya ek ödeme yükümlülüğü doğduğu veya ağırlaştığı
takdirde birleşme kararı, ancak bütün ortakların 3/4 ünün çoğunluğu ile
verilebilir. Sorumluluğa ve ek ödeme yükümlülüğüne mütedair hükümler birleşme
kararına katılmamış olan ve bundan başka kararın ilanı tarihinden başlamak
üzere üç ay içinde kooperatiften çıkacağını bildiren ortaklara uygulanmaz.
E. BİR KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ
TARAFINDAN DEVRALINMAK
Madde 85 - Bir kooperatifin varlığı, belediye, ekonomik bir Devlet
kuruluşu, kamu müessesesi veya kamuya yararlı dernek veya cemiyetler tarafından
da devralınabilir. Bu takdirde genel kurulca alınacak kararın dağılmaya ait
hükümlere göre tescil ve ilan ettirilmesi gerekir.
Bu gibi kooperatif varlığının, Devlete ait bir ekonomik
kuruluş veya herhangi bir ekonomik kuruluş veya herhangi bir dernek veya
cemiyet tarafından devralınması hallerinde genel kurul tasfiye yapılmamasına
karar verebilir.
Devir kararının ilan edildiği tarihten itibaren
kooperatifin aktif ve pasifi devralana intikal etmiş olur. Dağılan kooperatifin
adı ticaret sicilinden sildirilir. Bu husus ayrıca ilan ettirilir.
Birleşen müessese ile kooperatifin alacaklılarından her
biri ilan tarihinden itibaren üç ay içinde yetkili mahkemeye başvurmak
suretiyle birleşmeye itiraz edebilir. İtiraz hakkından vazgeçilmedikçe yahut bu
husustaki itirazın reddine dair mahkemece verilen karar kesinleşmedikçe veyahut
mahkemece takdir edilecek teminat, müessese veya kooperatif tarafından
verilmedikçe birleşme hüküm ifade etmez.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
TİCARET BAKANLIĞININ GÖREV VE
YETKİLERİ
A. GENEL OLARAK BAKANLIĞIN GÖREV
VE YETKİLERİ
Madde 86 - Ticaret Bakanlığının kooperatifleri ilgilendiren başlıca
görev ve yetkileri şunlardır:
1. Kooperatiflere, kooperatif birliklerine, merkez
birliklerine, Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine kuruluş ve
organizasyonlarında yol göstermek, öğütleriyle yönetimlerinde ve çalışmalarında
yardımcı olmak,
2. Kooperatifleri, birlikleri, merkez birliklerini ve
Türkiye Milli Kooperatifler Birliğini teftiş etmek, denetlemek veya
denetlettirmek,
3. Kooperatiflerin, birliklerin, merkez birliklerinin ve
Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin dağılmasını gerektiren sebepleri
mahkemeye bildirmek,
4. Kooperatiflerin, bilhassa istihsale yararlı
kooperatiflerin kuruluşu, öncelikle kredilendirilmesi ve memleket yararına
faaliyette bulunmaları hususunda ilgili bakanlıklar ve kuruluşlar nezdinde
gerekli teşebbüsleri yapmak ve koordinatör olarak vazife görmek.
5. Kooperatifler mevzuatının uygulanmasında
ve kooperatiflerle üst kuruluşlara yapılacak desteklemelerle ilgili kamu ve
sosyal güvenlik fonları konusunda düzenleyici tasarruflarda bulunmak. (3476
s. Kanunun 21 nci maddesi ile ek)
B. TİCARET BAKANLIĞI TEMSİLCİLERİ
VE KARARLARIN YÜRÜRLÜK ŞARTI
MADDE 87 - Ticaret Bakanlığı, kooperatiflerle, kooperatif
birlikleri, merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin, genel
kurul toplantılarında temsilci bulundurur.
Genel kurul toplantıları Bakanlık temsilcisinin huzuru
ile açılır ve devam eder.
İdare, bildirilen günde temsilci bulunmasını sağlar.Temsilciler, toplantının
kanunlara, anasözleşmeye ve gündeme göre yürütülmesini denetleme ve temin ile
görevlidirler. Temsilcilerden her birine birinci derece kadrolu memur için
tespit edilen en yüksek yurt içi harcırahının bir günlük tutarının iki katını
geçmemek üzere ilgili bakanlıkça tespit edilen tutarda ücret ödenir. Bu ücret
görevli temsilciye ödenmek üzere kooperatif ve üst kuruluşlarınca genel kurul
öncesinde maliye veznesine yatırılır. (3476 Sayılı Kanunun 22’nci maddesi
ile değişik).
Genel kurul kararlarını muhtevi tutanaklar ile toplantıya
katılanların listesi temsilciler tarafından imzalanır. Temsilci, genel kurulda,
kanun ve anasözleşmeye aykırı olarak alınan kararlar hakkındaki görüşünü
tutanakla belirtmeye mecburdur.
Temsilcinin niteliği ve görevi tüzükte belirtilir.
Ancak usulüne uygun müracaat yapıldığı halde, temsilci
toplantıya gelmez ise toplantı icrasını temin etmek üzere, mahalli idare
amirine durum bildirilir. Temsilci yine gelmez ise bir saat sonunda toplantıya
başlanır.
C. ÖRNEK ANASÖZLEŞME HAZIRLANMASI
Madde 88 - Ticaret Bakanlığı, kooperatifler, kooperatif birlikleri,
kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği için bu
teşekküllerin mütalaasının da alınmak kaydiyle örnek anasözleşmeler hazırlar,
yapı kooperatifleri için bu görev Ticaret ve İmar ve İskan Bakanlığınca
müştereken kullanılır.
D. MUHASEBE USULÜ VE DEFTERLER
Madde 89 - Kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez
birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin muhasebe usulleri ve
mecbur olarak tutacakları defterler Ticaret Bakanlığınca belirtilebilir.
Vergi Usul Kanununun bu hususlarla ilgili hükümleri
saklıdır.
E. TEFTİŞ VE DENETLEME (13.06.2010
günlü 5983 sayılı Kanunun 3. maddesiyle değişik)
Madde 90 - İlgili bakanlık;
kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin ve
Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin işlem ve hesaplarını ve varlıklarını
müfettişlere, kooperatif kontrolörlerine veya denetim için görevlendirilecek
olan personele denetlettirebilir.
Kontrolörlerin
seçilme ve çalışma usul ve esasları ile görev ve yetkileri tüzükle tespit
olunur.
Birinci fıkradaki teşekküller, denetim
sonuçlarına göre ilgili bakanlıkça verilecek talimata uymak zorundadırlar.
Yapılan denetimler sonucunda, kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin,
kooperatif merkez birliklerinin, Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin ve
bunların iştiraklerinin yönetim kurulu üyeleri ile üst düzey yöneticilerinin,
hukuka açıkça aykırı eylem ve işlemlerinin tespit edilmesi durumunda, ilgili
Bakanlık, kamu yararı ve hizmet gerekleri dikkate alınarak gecikmesinde sakınca
görülen hallerde ileride telafisi güç veya imkansız zararlara yol açılmasının
engellenmesi amacıyla bu kişilerin görevlerine tedbiren son verebilir. Bu
durumda ilgili Bakanlık, bir yıl içerisinde olağanüstü genel kurul
toplantısının yapılması için gerekli tedbirleri alır.
Kooperatifler ve
üst kuruluşlarına kredi veren kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve
ilgili bakanlıklar; verilen kredilerin açılış gayesine uygun olarak kullanılıp
kullanılmadığını, plan ve projesine uygunluğu, teknik özellikleri ve kalite
açısından denetleyebilirler.
Kooperatiflerde ve üst kuruluşlarında
görevli bulunanlar bu kuruluşlara ait mal, para ve para hükmündeki kağıtları ve
gizli de olsa bunlarla ilgili defter ve belgeleri istenildiğinde müfettişlere,
kooperatif kontrolörlerine, denetimle görevlendirilen personele ve kredi
kuruluşlarının denetim görevlilerine göstermek, saymasına ve incelemesine
yardımda bulunmak, istenilen bilgileri gerçeğe uygun ve eksiksiz olarak vermek
ve doğru beyanda bulunmakla yükümlüdürler.
Birinci fıkradaki teşekküller, ilgili
Bakanlıkça teşekküle ilişkin olarak istenilen her türlü bilgi, belge ve
kayıtları, tanınan süre içinde tam olarak vermek zorundadır.
F. TEFTİŞ VE DENETLEME İLE
GÖREVLENDİRME
Madde 91 - İlgili bakanlık;
kooperatif üst kuruluşlarını; ilgili müesseseleri ve bağımsız denetim
kuruluşlarını denetleme işleri için görevlendirebilir. (3476 Sayılı Kanunun
24 üncü maddesi ile değişik)
Bunlara müteallik esaslar 90 ıncı madde gereğince
hazırlanacak tüzükte belirtilir.
DOKUZUNCU BÖLÜM
ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
A. SİYASİ FAALİYET YASAĞI
Madde 92 - (12.6.1997 günlü, 4274
sayılı kanunla yürürlükten kaldırılmıştır)
B. MUAFLIKLAR
Madde 93 - 1. Kooperatifler, kooperatif birlikleri, kooperatif
merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği;
a. Birbirlerinden ve ortaklarından aldıkları faiz ve
komüsyonlar ile ortaklarına kefalet etmeleri dolayısiyle bunlardan aldıkları
paralar, banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinden,
b. Her nevi defterlerin ve anasözleşmelerin tasdiki ve
açılış tasdiklerinde sayfalarının mühürlenmesi her nevi harçtan ve Damga
Vergisinden,
c. Kiraya verilmediği veya irat getirmiyen bir cihete
tahsis edilmediği müddetçe sahip oldukları gayrimenkul mallar üzerinden
alınacak her türlü vergilerden,
d. Ortakların temlik edecekleri gayrimenkuller her türlü
vergi ve harcından, Muaftır.
e. 13 üncü madde gereğince verilecek bildiri Damga
Vergisine, diğer harç ve resimlere tabi değildir.
2. Gayrimenkullerin irtifak haklarının ve gayrimenkul
mükellefiyetinin kooperatiflere, kooperatif birliklerine, kooperatif merkez
birliklerine, Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine sermaye konulması halinde
bunlar Emlak Alım Vergisi Kanununun 9 uncu maddesindeki indirimli nispetten,
3. 5422 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 199 sayılı
Kanunla değişik 7 nci maddesinin 16 ncı bendindeki esaslar dahilinde Kurumlar
Vergisi muaflığından,
Faydalanırlar.
4. Kooperatifler, kooperatif birlikleri ve kooperatifler
merkez birlikleri faaliyete geçen üst kuruluşlara girmedikleri takdirde, bu
maddenin 1 nolu fıkrasının (b) bendi ile 2 nolu fıkrasından gayri fıkralarında
yazılı muaflıklardan istifade edemezler.
C. TANITMA VE EĞİTİM HİZMETLERİNİ
SAĞLIYACAK FON
Madde 94 - (3.3.2001 günlü
mükerrer 24335 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 21.2.2001 günlü 4629 sayılı
kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır.)
D. UYUŞMAZLIKLAR, HAKEM KURULLARI
Madde 95 - Kooperatif organları ile kooperatifler, kooperatiflerle
bağlı bulundukları kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve
Türkiye Milli Kooperatifler Birliği arasında iştigal konularına giren
hususlardan dolayı çıkan anlaşmazlıklar, genel hükümler saklı kalmak şartiyle
anasözleşmelerinde öngörülen hakem kurullarınca da halledilebilir.
E. SAKLI HÜKÜMLER
Madde 96 - 2834 sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri
Kanunu ile 2836 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri Kanunu hükümleri ve 7116 sayılı
Kanunun yapı kooperatiflerine ait hükümleri saklıdır. Şu kadar ki, yukarıda
zikredilen kanunlarda açıklık olmıyan hallerde bu kanun hükümleri uygulanır. *
Madde 97 - 2834 ve 2836 sayılı kanunlarla kurulan kooperatif ve
kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri halinde
teşkilatlanabilecekleri gibi Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine de
girebilirler. *
F. ANONİM ŞİRKET HÜKÜMLERİNE ATIF
Madde 98 - Bu kanunda aksine açıklama olmıyan hususlarda Türk
Ticaret Kanunundaki Anonim Şirketlere ait hükümler uygulanır.
G. DAVALARIN NİTELİĞİ VE MUHAKEME
USULÜ
Madde 99 - Bu kanunda düzenlenen hususlardan doğan hukuk davaları,
tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın ticari dava sayılır.
Bu davalarda basit muhakeme usulü uygulanır.
H. KALDIRILAN HÜKÜMLER
Madde 100 - Türk Ticaret Kanununun kooperatiflere ait 6 ncı faslını
teşkil eden 485 - 502 nci maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.
İlgili Bakanlık
Ek Madde 1 – (3476 Sayılı Kanunun
26’ncı maddesi ile ek)
Bu Kanunda geçen Bakanlık isimleri
“İlgili bakanlık” olarak değiştirilmiştir.
İlgili bakanlık
deyiminden, bu Kanun kapsamındaki tarımsal amaçlı kooperatifler ve üst
kuruluşları için Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, yapı kooperatifleri ve üst
kuruluşları için Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ve diğer kooperatifler ve üst
kuruluşlar için ise Sanayi ve Ticaret Bakanlığı anlaşılır.(13.06.2010 günlü
5983 sayılı Kanunun 4. maddesiyle değişik)
Cezai sorumluluk
Ek Madde 2 - (5728 s.
kanunun 340. maddesi ile değişik)
1. 8 inci
maddenin üçüncü fıkrasına, 16 ncı maddenin beşinci fıkrasına, 56 ncı maddenin
altıncı fıkrasına, 59 uncu maddenin dördüncü, altıncı, yedinci ve sekizinci
fıkralarına ve 90 ıncı maddenin beşinci fıkrasına aykırı hareket eden
kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve memurları üç aydan
iki yıla kadar hapis ve elli günden beşyüz güne kadar adlî para cezası ile
cezalandırılırlar.
2. Genel kurulu
olağan toplantıya çağırmayan yönetim kurulu üyeleri ile 2 nci maddenin dördüncü
fıkrasına, 8 inci maddenin ikinci fıkrasına, 16 ncı maddenin birinci fıkrasına,
66 ncı maddenin ikinci fıkrasına ve 90 ıncı maddenin üçüncü fıkrasına aykırı
hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri altı aya
kadar hapis ve otuz günden üçyüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar.
3. 56 ncı
maddenin ikinci ve dördüncü fıkralarına, 66 ve 67 nci maddeye aykırı hareket
eden kooperatif ve üst kuruluşlarının denetim kurulu üyeleri bir aydan altı aya
kadar hapis ve otuz günden üçyüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar.
İlgili bakanlık,
kooperatifler ve üst kuruluşlarının yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile
memurları hakkında görevlerine ilişkin olarak işledikleri suçlardan dolayı
açılan kamu davalarına katılma talebinde
bulunabilir.
Bağdaşmayan
Görevler
Ek Madde 3 - (Ek madde: 29/03/2011-6215 S.K./18.md.)
Kooperatifler ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu
üyeleri ve denetçileri; bu kooperatiflerin ve üst kuruluşlarının hissedarı
oldukları şirketlerde, katıldıkları vakıflarda ve diğer teşekküllerde yönetim
kurulu üyesi veya denetçi olamazlar, personel olarak yahut başka bir şekilde
ücretli görev alamazlar.
Birinci fıkrada belirtilen diğer görevleri bulunmasına rağmen kooperatif ve üst
kuruluşlarında yönetim kurulu üyesi veya denetçi olarak seçilenler,
seçildikleri tarih itibariyle diğer görevlerinden ayrılmak zorundadırlar. Bu
görevlerinden ayrılmayanların yönetim kurulu üyeliğine veya denetçiliğe
seçilmelerine ilişkin işlemler hükümsüzdür. Seçildikten sonra birinci fıkradaki
diğer görevleri edinen kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri
ve denetçilerinin sonradan edindikleri görevlere ilişkin seçilme veya
görevlendirme işlemleri ile sözleşmeler de hükümsüzdür. Yönetim kurulu
üyeliğine veya denetçiliğe seçilme işlemleri bu şekilde hükümsüz olanların
yerlerine yedekleri çağrılır.
Kooperatifler ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve denetçilerinin
fiilen bu görevleri yürüttükleri dönemde; bunların eş ve ikinci derece dâhil
kan ve kayın hısımları, bu kooperatifler ve üst kuruluşları ile % 50'den fazla
hissedarı oldukları şirketlerde, katıldıkları vakıflarda ve diğer teşekküllerde
yönetim kurulu üyesi veya denetçi olamazlar, personel olarak veya başka bir
şekilde ücretli olarak işe alınamazlar.
Bu
madde hükümlerine aykırı uygulamalar denetçiler tarafından araştırılır.
Birinci fıkraya aykırı olarak görev yapmakta olanlar, bu maddenin yürürlüğe
girdiği tarihten itibaren üç ay içerisinde bu görevlerinden sadece birisini
tercih ederek diğerlerinden ayrılırlar. Süresi içerisinde tercihte
bulunmayanların seçilmiş oldukları kooperatif veya üst kuruluşlarındaki yönetim
kurulu üyeliği veya denetçilik görevleri dışındaki diğer görevlerinin tamamı
kendiliğinden sona erer.
Geçici hüküm
Geçici Madde 1 - (16.11.1971
günlü, 1496 sayılı kanunla değişik geçici madde) *
* 1163 sayılı kanunun kendi numarasız maddesi olup,
10.02.1989 günlü 20076 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 3520 sayılı kanun ile
numaralandırılmıştır.
Halen kurulmuş ve faaliyette bulunan kooperatifler
sözleşmelerini üç sene içinde bu kanun hükümlerine intibak ettirmek
zorundadırlar. Bu hususa riayet etmi-yen kooperatifler dağılmış sayılırlar.
Kanunen tasfiye ile vazifelendirilmiş kimseler tarafından dağılmadan başlıyarak
iki ay içinde tasfiyeye geçilmediği takdirde Ticaret Bakanlığı veya Hazine
tarafından mahkemeden tasfiye memuru atanması istenebilir.
Anasözleşmelerini bu kanuna intıbak ettirmek için
kooperatiflerin yapacakları genel kurullar, olağan genel kurulların usul ve
çoğunluğuna göre toplanır ve karar verilir.
Geçici Madde 2 - (8.6.1981 günlü
2475 sayılı kanunun 2 inci maddesi ile ek).**
Bu kanunun yayımından önce kurulmuş bulunan ve Kamu
Kuruluşlarından kredi alan yapı kooperatiflerinin anasözleşmelerindeki 1163
sayılı Kooperatifler Kanununun bu Kanunla değişik 52 nci maddesine aykırı
hükümler, herhangi bir işlem yapılmaksızın anılan maddeye göre düzeltilmiş
sayılır.
Geçici
Madde 3 – (13.06.2010 günlü 5983 sayılı Kanun 2. maddesi ile ek)
1163 sayılı Kooperatifler Kanununun ek
1 inci maddesi uyarınca Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca yapı kooperatifleri ve
üst kuruluşları ile ilgili başlatılmış veya planlanmış iş ve işlemler ile
bunlara dair her türlü hak, yetki ve görevler Bayındırlık ve İskan Bakanlığına
devredilmiştir. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca
başlatılmış veya planlanmış iş ve işlemleri yürütmeye, bunlar hakkında yeni iş
ve işlemler yapmaya, gerekli görülenleri tasfiye etmeye yetkilidir.
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı;
Kooperatifler Kanununun ek 1 inci maddesi uyarınca yapılan iş ve işlemlerden
dolayı Sanayi ve Ticaret Bakanlığının taraf olduğu işlemlerde ve sözleşmelerde
taraf olur ve bu Bakanlık leh ve aleyhine açılmış ve bu maddenin yürürlüğe
girmesinden önce bu Bakanlık tarafından yapılmış olan iş ve işlemler sebebiyle açılacak
olan davalarda kendiliğinden taraf sıfatını kazanır.
Bu madde ile devredilmesi öngörülen her
türlü işleme ilişkin evrak ile dava dosyaları ve sair malzemenin devri,
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca müştereken
belirlenecek usul ve esaslara göre gerçekleştirilir.
Geçici Madde 4 – (13.06.2010 günlü 5983 sayılı Kanun 2.
maddesi ile ek)
Bayındırlık ve İskan
Bakanlığının personel ve teşkilat yapısı, yapı kooperatifleri ile ilgili olarak
bu Kanun ile verilen görevleri yürütmeye hazır hâle getirilinceye kadar,
hizmetine ihtiyaç duyulan personel, her türlü özlük hakları saklı kalmak
kaydıyla Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı emrinde
bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren bir yıl süre ile geçici olarak
görevlendirilir.
İ. YÜRÜRLÜĞE GİRME
Madde 101 - Bu kanun yayımlandığı tarihten 3 ay sonra yürürlüğe
girer.
I. KANUNU YÜRÜTECEK MAKAM
Madde 102 - Bu kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
24.04.1969 TARİHLİ VE 1163 SAYILI
KOOPERATİFLER
KANUNUNA İŞLENMEYEN HÜKÜMLER
1. 6.10.1988 Tarihli Ve 3476
Sayılı Kanunun Geçici Maddeleri
Geçici Madde 1 - Unvanları 1 inci maddede* belirlenen esasa uymayan
kooperatifler ve üst kuruluşları, anasözleşme değişikliği yapmak suretiyle
unvanlarını altı ay içinde bu Kanuna uygun hale getirerek tescil ettirmek
zorundadırlar.
Bu Kanunun 14 üncü maddesiyle değiştirilen 56 ncı
maddenin birinci fıkrasının (2) numaralı bendine göre, aynı türden birden fazla
kooperatifte yönetim kurulu üyesi olanlar, Kanunun yürürlüğe girmesini** takip
eden üç ay içerisinde bu üyeliklerinden yalnız birini tercih ederek
diğerlerinden ayrılırlar.
Geçici Madde 2 - Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce tüzelkişilik kazanmış
olan kooperatif üst kuruluşları bu Kanun hükümlerine göre kurulmuş sayılır.
Geçici Madde 3 - Halen kurulmuş ve faaliyette bulunan kooperatifler ana
sözleşmelerini iki yıl içerisinde bu Kanun hükümlerine intibak ettirmek
zorundadırlar. Bu hususa riayet etmeyen kooperatifler dağılmış sayılır. Kanunen
tasfiye ile görevlendirilmiş kimseler tarafından dağılmadan başlıyarak iki ay
içerisinde tasfiyeye geçilmediği takdirde, ilgili bakanlık veya Hazine
tarafından mahkemeden tasfiye memuru atanması istenebilir.
Anasözleşmelerini bu Kanuna intibak ettirmek için
kooperatiflerin yapacakları genel kurullar, olağan genel kurulların usül ve
çoğunluğuna göre toplanır ve karar verirler.
1. 6.10.1988 Tarihli Ve 3476
Sayılı Kanunun Yürürlük ve Yürütme Maddeleri
Madde 27 - Bu kanunun 26 ncı maddesiyle eklenen Ek İkinci maddenin
dört numaralı bendinin ikinci fıkrası hükmü Kanunun yayımı tarihini takip eden
altı ay sonra, diğer hükümleri yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Madde 28 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.